Schoonschip: Europa’s groenste waterwijk bewijst dat een Eerlijke Economie met lokale energie werkt

Willen we niet allemaal hetzelfde? Een goed leven voor onszelf en onze kinderen, ook in de toekomst. Een land waar we in gezondheid kunnen leven, met schone lucht, gezond voedsel, en levende natuur. Elke dag zetten miljoenen mensen zich hiervoor in.

Maar onze huidige economie staat dat in de weg. Te veel bedrijven putten mens en natuur uit voor kortetermijnwinst, gedreven door aandeelhouders die kwartaalcijfers belangrijker vinden dan langetermijnwelzijn. Het gevolg? Klimaatcrisis, burn-outs, onbetaalbare huizen, en een democratie die aan invloed verliest.

Wij bouwen wel door. Maar we hebben de politiek nodig om te versnellen.

Dit is het eerste verhaal in de videoserie “Een Eerlijke Economie Kan Gewoon” – zes reportages waarin BrightVibes en The Green Times documenteren dat een eerlijke economie niet alleen nodig is, maar ook gewoon kan. Deze serie is onderdeel van “Het Geluid van Vooruit – in Verkiezingstijd”, een initiatief van Denktank De Groene Afslag in samenwerking met The Green Times, BrightVibes en vele anderen.

De duurzaamste drijvende woonwijk van Europa

Op het water van Amsterdam Noord ligt Schoonschip. Geen gewone woonwijk, maar de duurzaamste drijvende woonwijk van Europa – en een werkend bewijs dat lokale energie geen droombeeld is.

Zesenveertig huishoudens wekken samen hun eigen energie op, leveren die en gebruiken haar. Zonnepanelen op de daken, een slim energiemanagementsysteem en batterijen die overtollige energie opslaan zorgen voor een gasloze, volledig elektrische woonwijk die slechts een achtste van de netcapaciteit nodig heeft die andere all-electric wijken verbruiken.

“Dit is geen toekomstmuziek,” zegt een van de bewoners. “Dit werkt. Nu. Hier.”

De bewoners hebben lagere energiekosten en volledige zeggenschap over hun energievoorziening. Ze bepalen zelf waar hun stroom vandaan komt, hoe die wordt opgeslagen en verdeeld. Het is een vorm van economische democratie die elders in Nederland zeldzaam is.

En toch blijft Schoonschip een uitzondering. Waarom kan dit niet overal?

Nu is de politiek aan zet

Ons land vooruit helpen gaat niet over moeilijke dingen. Niet over meer regels, maar over ruimte om het juiste te doen: voor duurzame initiatieven, ondernemers en bedrijven.

Den Haag houdt vast aan een fossiele, oneerlijke en uitputtende economie. Terwijl andere thema’s dit jaar het gesprek van de dag overnamen en vervuilende bedrijven opgelucht doorgaan, werden duurzame maatregelen stilletjes van tafel geveegd.

“Duurzaamheid is geen verf op de muur. Het is de grond waar het hele huis op staat,” stelt Hans Stegeman van Triodos Bank.

Tijd voor een nieuw geluid. Tijd voor actie.

Het Manifest voor een Eerlijke Economie

Denktank De Groene Afslag – een groeiende groep economen en denkers die aan een eerlijke economie werkt – heeft de vraag naar alternatieven beantwoord met het Manifest voor een Eerlijke Economie.

De acht denkers achter het manifest:

Babette Porcelijn – duurzaam ondernemen en circulaire economie
Derk Loorbach – transitieonderzoek en systeemverandering
Joyeeta Gupta – klimaatrechtvaardigheid en planetaire grenzen
Kees Klomp – coöperatieve economie en lokale kracht
Marleen Stikker – digitale democratie en technologie voor mensen
Michel Scholte – biologische landbouw en regeneratieve systemen
Paul Schenderling – regeneratieve economie en natuurherstel
Winne van Woerden – donut-economie en eerlijke handel

Hun boodschap is helder: een economie die werkt voor mens en planeet is niet alleen mogelijk – het gebeurt al. Overal in Nederland bouwen pioniers aan oplossingen. Wat ontbreekt, is politieke steun om deze initiatieven te laten schalen.

Het manifest formuleert tien concrete doelen voor een eerlijke economie, van bestaanszekerheid tot internationale rechtvaardigheid. Voor dit verhaal over lokale energie zijn drie doelen bijzonder relevant.

Lees het volledige Manifest voor een Eerlijke Economie

Drie concrete opdrachten voor de politiek

Het manifest formuleert drie duidelijke oproepen aan Den Haag:

1. Versterk de democratie Geef meer economische invloed en zeggenschap aan burgers. Energie-coöperaties zoals Schoonschip tonen aan dat bewoners zelf de regie kunnen voeren over hun energievoorziening – met betere resultaten dan het huidige systeem.
2. Werk samen met de beweging Doe mee met het opbouwende werk van miljoenen Nederlanders. Van duurzame scale-ups tot sociale initiatieven: die beweging naar een betere wereld en een toekomstbestendige economie is allang begonnen.
3. Maak de systeemkeuzes Durf besluiten te nemen die daadwerkelijk het systeem veranderen. Niet cosmetische aanpassingen, maar fundamentele hervormingen die een eerlijke economie mogelijk maken.

Wat het manifest zegt over energie: drie cruciale doelen

Van de tien doelen in het Manifest voor een Eerlijke Economie zijn er drie direct van toepassing op lokale energie-initiatieven zoals Schoonschip:

Doel 3: Lokale democratie en zelfbeschikking versterken

Belangrijke keuzes over energie, voedsel en voorzieningen worden gemaakt door de mensen die ermee moeten leven, niet door verre bureaucraten of multinationals. Schoonschip is daar het levende bewijs van: bewoners bepalen gezamenlijk hun energiebeleid en profiteren direct van de opbrengsten.

Het manifest pleit voor meer autonomie voor buurten en dorpen over hun eigen energievoorziening. Niet als symbolisch gebaar, maar als fundamenteel recht op zelfbeschikking.

Doel 6: Herstel van natuurlijke systemen

Een regeneratieve economie waarin CO2-reductie en circulaire systemen centraal staan. Energie-coöperaties tonen aan dat dit werkt: schone energie, lagere uitstoot, en bewoners die zelf de regie voeren.

Waar traditionele energiesystemen afhankelijk zijn van fossiele brandstoffen die de natuur uitputten, draagt lokale duurzame energie bij aan natuurherstel. De zonnepanelen op Schoonschip produceren geen uitstoot, de batterijen zorgen voor efficiënt gebruik, en het circulaire ontwerp van de wijk minimaliseert verspilling.

Doel 7: Economie binnen planetaire grenzen (postgroei)

Postgroei betekent niet armoede, maar wel een focus op welzijn binnen planetaire grenzen. Families bij Schoonschip floreren met lagere energiekosten én een kleinere ecologische voetafdruk. Ze bewijzen dat een goed leven mogelijk is zonder eindeloze economische groei.

Het energieverbruik bij Schoonschip is een achtste van vergelijkbare all-electric wijken – niet omdat bewoners zich beperken, maar omdat slim ontwerp en collectief eigendom leiden tot efficiënter gebruik. Dat is de kern van postgroei: meer welzijn met minder middelen.

De politieke keuzes die lokale energie mogelijk maken

Het manifest formuleert concrete politieke acties om lokale energie te versnellen:

Faciliteer energie-coöperaties – maak het makkelijker voor gemeenschappen om samen energie op te wekken, bijvoorbeeld door administratieve lasten te verlagen en juridische belemmeringen weg te nemen

Breed sociaal eigendom – energie-infrastructuur moet niet in handen zijn van grote corporaties die winst naar aandeelhouders sluizen, maar van bewoners die zelf profiteren

Circulair werken stimuleren – beloon bedrijven en initiatieven die hergebruik en natuurherstel vooropstellen, in plaats van extractieve modellen

Lokale zelfschikking van gemeenschappen – geef buurten en dorpen meer autonomie over hun energievoorziening, inclusief het recht om af te wijken van landelijke standaarden waar dat lokaal beter werkt

“Dit kan overal – als de politiek het toelaat”

Diederik Samson, voormalig fractievoorzitter PvdA en nu actief in de energietransitie, legt uit wat er nodig is:

“Initiatieven zoals Schoonschip laten zien dat lokale energie werkt. Maar de wet- en regelgeving is nog geschreven voor een gecentraliseerd energiesysteem. We hebben meer lokale zelfbeschikking nodig, financiering voor coöperaties en een overheid die durft te kiezen voor betaalbare, schone energie.”

De uitdaging is niet technisch. Het is politiek.

De verkiezingen: het moment voor keuzes

Op 29 oktober 2025 zijn de Tweede Kamerverkiezingen. Dit is het moment waarop politieke partijen moeten kiezen: blijven we vasthouden aan een economie die draait om oneindige groei en fossiele brandstoffen? Of kiezen we voor een economie die werkt binnen de grenzen van de planeet?

Maar welke politici durven deze verkiezingen op te staan voor een eerlijke economie?

Wie geeft duurzaamheid weer een stem aan de talkshowtafel? En welke partijen maken ruimte voor de toekomstbestendige initiatieven van talloze ondernemers en betrokken burgers?

Hoe meer geluid wij met z’n allen kunnen maken, hoe duidelijker het is waar Nederland voor staat.

Meer verhalen uit de serie “Een Eerlijke Economie Kan Gewoon”

Dit is het eerste van zes reportages waarin we documenteren dat een eerlijke economie geen utopie is, maar realiteit kan worden. De komende weken verschijnen:

1. De duurzaamste drijvende wijk van Europa maakt haar eigen stroom – waarom kan dit niet overal? (dit verhaal)

2. Het belang van Echte i.p.v. Slechte Prijzen  (met CEO van Odin en Michel Scholte van True Price – verschijnt binnenkort)

3. Deze groep mensen heeft zelf koop-en huurwoningen ontwikkeld  (met Babette Porcelijn – verschijnt binnenkort)

4. Waarom onze economie niet werkt voor gewone mensen (met Hans Stegeman – verschijnt binnenkort)

5. In Spijkerkwartier Arnhem laat DAZO de kracht van lokale samenwerking zien (met Kees Klomp – verschijnt binnenkort)

6. Het kan gewoon: zes voorbeelden van een werkende eerlijke economie (verschijnt binnenkort)

Miljoenen Nederlanders nemen het voortouw

Overal in de samenleving zien we verandering ontstaan. Van duurzame scale-ups tot sociale initiatieven. Die beweging naar een betere wereld en een toekomstbestendige economie is allang begonnen. Nederland kan het voortouw nemen, als we de moed opbrengen voor werkelijke verandering. “Wat aandacht krijgt, groeit.” Den Haag, doe je mee?

Lees, deel en stem

Het Geluid van Vooruit – in Verkiezingstijd is meer dan een videoserie. Het is een oproep om te kiezen voor een economie die werkt voor iedereen.

Lees en deel het manifest

Lees het Manifest voor een Eerlijke Economie  Deel dit verhaal op social media. Hoe meer geluid we maken, hoe duidelijker het is waar Nederland voor staat.

Bekijk alle video’s

Volg de volledige serie op de kanalen van The Green Times en BrightVibes.

Stem op 29 oktober

Kies voor partijen die durven te kiezen voor een eerlijke economie. Want zoals Schoonschip bewijst: het kan gewoon.

“Het Geluid van Vooruit – in Verkiezingstijd” is een initiatief van Denktank De Groene Afslag, in samenwerking met The Green Times, BrightVibes en vele anderen.