Deze bewoners bouwen zelf hun betaalbare wijk – met sociale huur én koop: eerlijke economie in actie

In een tijd waarin betaalbare woningen schaars zijn, laat dit bewonersproject zien hoe een eerlijke economie werkt: samen bouwen aan een buurt waar iedereen welkom is, zonder winstoogmerk

“Als je ziet hoe wij hier nu met elkaar wonen, sociaal duurzaam, dan is het toch wel echt bizar dat dat is gelukt.” Krista straalt als ze over haar woning vertelt. Ze woont samen met haar man in Soesterhof, een unieke wijk in Amersfoort waar bewoners zelf hun droombuurt hebben gebouwd. Het resultaat? Een woning die twee keer zo groot is als hun vorige huis, maar geen twee keer zo duur.

Wat Soesterhof bijzonder maakt? Het laat zien hoe een eerlijke economie werkt. Wonen is hier een basisrecht, geen handelswaar. Bewoners hebben zeggenschap over hun eigen leefomgeving. En betaalbaarheid gaat niet ten koste van kwaliteit. Dit gebeurt nu, in Amersfoort.

Van tochtig bovenhuis naar duurzaam thuis

Krista’s verhaal is er een van transformatie. Ze woonde eerder in een particuliere huurwoning met enkelglas, rottende kozijnen en een gaskachel. “Het was vrij tochtig,” vertelt ze met een glimlach, “maar wel een heel gezellig knus huisje.”

Nu woont ze in een modern, gasloos huis met dikke, goed geïsoleerde muren. Het belangrijkste verschil zit hem echter niet alleen in de stenen. “We wonen nu in een heel sociale buurt,” legt Krista uit. “Eerder woonde ik in een buurt waar je je buren eigenlijk nauwelijks kent. Hier kennen we elkaar echt.”

Het geheim: samen ontwikkelen

Wat maakt Soesterhof zo bijzonder? De 42 huishoudens – van kopers tot sociale huurders, van een baby tot een tachtiger – hebben de wijk niet alleen samen bedacht, maar ook samen gebouwd. Joost, een van de initiatiefnemers, licht toe: “Vanaf het begin van het proces hebben alle bewoners samen deze buurt ontwikkeld. Alle besluiten hebben we samen genomen.”

Welke aannemer? Samen besloten. Welke materialen? Samen gekozen. Hoe ziet de tuin eruit? Samen ontworpen. Deze manier van ontwikkelen heet CPO (Collectief Particulier Opdrachtgeverschap), en het maakt een wereld van verschil voor de betaalbaarheid.

Betaalbaar omdat er geen winstoogmerk is

“Het is betaalbaar geworden omdat wij zelf projectontwikkelaar zijn,” legt Joost uit. “Daarmee beheers je gewoon alle kosten en uitgaven die je maakt.” De goedkoopste woning in Soesterhof kost €240.000 – in een tijd waarin starter koopwoningen schaars en onbetaalbaar zijn, is dat opmerkelijk.

Het verschil zit hem in de aanpak. “Op heel veel dingen hoef je minder uit te geven omdat je het zelf doet dan dat de projectontwikkelaar het bouwt,” vertelt Joost.

“En wij zijn er niet om winst te maken, en dan kan je het goedkoper doen.”

Een dorp in de stad (zonder de beklemmende kant)

Krista had aanvankelijk wat vooroordelen. “Ik vond het wel een klein beetje spannend of het niet een soort commune zou worden, of dat iedereen heel erg op je zou letten. Maar dat blijkt allemaal heel erg mee te vallen.”

In plaats daarvan ontstond een gemeenschap waar mensen voor elkaar zorgen, maar wel hun privacy behouden. Krista vertelt het verhaal van de late avond dat ze met hun kat naar de dierenarts moesten: “Toen was het toch wel heel fijn dat we onze buurman even konden vragen of hij met ons mee kon. Want wij hebben geen auto. Dat doe je niet zo snel als je je buren niet goed kent.”

Eens per maand eten ze samen, sporten ze met buren, en werken ze samen in de tuin. In de moestuin oogst Krista inmiddels wortels, palmkool, boerenkool, sperziebonen en knolselderij. “Het is eigenlijk een soort dorp in een stad,” zegt Krista, “maar dan op de goede manier.”

Wonen als basisrecht, niet als handelswaar

De geschiedenis van Soesterhof past perfect in een bredere beweging naar een eerlijkere economie. Babette Porcelijn, auteur en expert op het gebied van een eerlijke economie, legt de kern van het probleem uit: “In een gezonde, eerlijke economie is wonen een basisrecht en niet handelswaar.”

Het huidige systeem maakt wonen steeds duurder. “We betalen met z’n allen de gemeentes en de vastgoedontwikkelaars en de banken,” zegt Babette. “Voor ons, voor de gewone mensen, is het allemaal hartstikke duur. En de beleggers en de banken en de gemeentes worden er rijker van, en wij armer. Dat kan toch niet de bedoeling zijn van een gezonde economie?”

De oplossing: steun voor bewonersinitiatieven

Soesterhof had geluk. “Wij waren ontzettend bevoordeeld dat de NS in de plannen al had opgenomen dat ze een stuk grond aan ons toe wilde wijzen,” vertelt Joost. Maar die kans hebben lang niet alle initiatieven.

“Wat ik in de praktijk zie is dat dit initiatief heel veel groepen in Nederland navolging vraagt,” zegt Joost. “Groepen die al drie à vier jaar met elkaar bezig zijn, maar letterlijk nog geen kavel hebben.”

Babette is duidelijk over wat er moet veranderen: “Je wil dat Den Haag dit soort initiatieven veel makkelijker maakt. Haal gewoon die barrières weg.”

Een blauwdruk voor systeemverandering

Het verhaal van Soesterhof past naadloos in een bredere beweging. Acht vooraanstaande experts – waaronder Babette Porcelijn, Derk Loorbach en Joyeeta Gupta – hebben daarom het Manifest Eerlijke Economie geschreven. Een concrete routekaart met tien doelstellingen voor een economie die werkt voor mens en natuur.

Voor wonen zijn vooral deze punten cruciaal:

Basisbehoeften als grondrecht
Het recht op betaalbaar wonen wordt grondwettelijk afdwingbaar. Wonen is geen handelswaar meer, maar een gegarandeerd basisrecht voor iedereen.

Lokale democratie en zelfbeschikking
Coöperaties zoals Soesterhof krijgen structurele ondersteuning en publieke financiering tegen lage rente. Bij gronduitgifte krijgen bewonersinitiatieven voorrang boven commerciële projectontwikkelaars.

Nieuwe ondernemingsvormen
Ruimte voor juridische vernieuwing zoals een maatschappelijke BV, waarbij niet aandeelhouderswinst maar maatschappelijke waarde voorop staat. Perfect voor projecten als Soesterhof.

Echte prijzen
Alle maatschappelijke en ecologische kosten worden doorberekend in prijzen. Speculatie op grond en vastgoed wordt zwaarder belast, waardoor het minder interessant wordt voor beleggers en meer beschikbaar voor bewoners.

“We vragen een politiek die zich openstelt voor de belofte van een samenleving die zelf in staat is duurzaam en rechtvaardig samenleven vorm te geven,” staat in het manifest.

Soesterhof bewijst dat deze belofte geen utopie is. Het gebeurt al.

Lees het volledige Manifest Eerlijke Economie op: thegreentimes.eu/vooruit/verkiezingstijd

Concrete stappen naar meer Soesterhoven

Wat kan de politiek doen om meer projecten zoals Soesterhof mogelijk te maken?

1. Borgstelling voor financiering
Bewonersgroepen krijgen gemakkelijker toegang tot leningen met overheidsgarantie.

2. Voorrang bij gronduitgifte
Kijk eerst of er bewonersinitiatieven zijn. Als die er zijn, krijgen zij het land – niet de projectontwikkelaar.

3. Begeleiding vanuit gemeentes
Professionele ondersteuning voor bewonersgroepen die zelf willen bouwen.

4. Grond tegen niet-commerciële prijzen
Gemeentes verkopen grond voor maatschappelijke projecten tegen kostprijs in plaats van marktwaarde.

5. Speculatie zwaarder belasten
“Speculatie op grond zou je gewoon veel zwaarder moeten belasten,” stelt Babette. Dat maakt het minder interessant voor beleggers en meer beschikbaar voor bewoners.

Het kan gewoon

De boodschap van Soesterhof is glashelder. Terwijl de woningmarkt vast lijkt te lopen, laat deze wijk zien dat het anders kan. Betaalbaar, sociaal en duurzaam wonen is geen utopie –  het gebeurt al.

“Hier is het leven fijn en goed en betaalbaar,” zegt Babette. “Dat is eigenlijk wat je wil. Dat gaat groeien.”

Krista vat het samen: “Ik gun iedereen om te wonen zoals ik woon.”

De vraag is niet óf het kan. De vraag is: wanneer maken we het voor iedereen mogelijk?

Het kan gewoon. Als we kiezen voor een eerlijke economie.

Dit artikel maakt deel uit van de campagne “Het Geluid van Vooruit” – een beweging die laat zien dat een eerlijke economie geen verre toekomstdroom is, maar al werkelijkheid wordt in Nederland. Wat we aandacht geven, groeit. Ook in Den Haag.

Meer verhalen uit de serie “Een Eerlijke Economie Kan Gewoon”

Dit is de vierde van zes reportages waarin we documenteren dat een eerlijke economie geen utopie is, maar realiteit kan worden. De komende weken verschijnen:

1. De duurzaamste drijvende wijk van Europa maakt haar eigen stroom (met Diederik Samson)
2. Het belang van Echte i.p.v. Slechte Prijzen (met Michel Scholte)
3. Waarom schone trein duurder is dan vervuilend vliegen (met Hans Stegeman)
4. Deze groep mensen heeft zelf koop- en huurwoningen ontwikkeld (deze video)
5. In Spijkerkwartier Arnhem laat DAZO de kracht van lokale samenwerking zien (met Kees Klomp – coming soon)
6. Het kan gewoon: zes voorbeelden van een werkende eerlijke economie