Van gewapende conflicten rondom het winnen van mineralen tot aan kinderarbeid en enorme bergen elektronisch afval: de ketens van onze technologische gadgets zijn in en in rot. Met Fairphone werkt Bas van Abel aan een eerlijk en duurzaam alternatief.
Een telefoon met een missie
De telefonie-industrie van binnenuit veranderen: dat is het doel van Bas van Abel. Bijna zeven jaar geleden richtte hij Fairphone op om mensen bewust te maken van het onrecht dat mens en planeet wordt aangedaan tijdens het produceren van elektronica. “De afgelopen tientallen jaren zijn er alleen al in Congo miljoenen doden gevallen tijdens conflicten die direct gerelateerd zijn aan het winnen van grondstoffen die we onder andere in onze telefoons gebruiken”, legt Bas uit.
Onrecht en e-waste
Maar ook op andere plekken in de keten gaat er van alles mis. Zo zijn de arbeidsomstandigheden in de fabrieken in Birma en China – waar de telefoons in elkaar worden – gezet vergelijkbaar met de schrikbeelden die we uit de kledingindustrie kennen. Daarbij komt dat er inmiddels meer mobiele telefoons zijn dan mensen, waarvan het overgrote deel op een mens- en milieuonvriendelijke manier worden gerecycled.
Zelf de keten in
Kortom: overal in de keten van smartphones gaat het grof fout. Na de lancering van Fairphone als bewustwordingscampagne, beseft Bas al snel dat je een systeemfout het beste kunt adresseren door zelf binnen het systeem te opereren. Daarom besluit hij in 2013 – zonder enige kennis of ervaring – een alternatieve smartphone op de markt te brengen. “Om heel eerlijk te zijn hadden we geen flauw idee waar we mee bezig waren”, vertelt Bas. “Toch zeiden we tegen mensen: ‘Als je deze telefoon nu vast koopt, ligt hij over zes maanden bij je op de mat.’ Binnen drie maanden hadden we 25.000 telefoons verkocht. Blijkbaar hadden mensen zoveel behoefte aan een alternatief, dat ze bereid waren om een niet bestaand product te kopen bij een bedrijf dat nog nooit een telefoon had gemaakt.”
Een eerlijk en duurzaam alternatief
Inmiddels zijn er meer dan 200.000 Fairphones over de toonbank gegaan en heeft het bedrijf onlangs de Fairphone 3 gelanceerd: een compromisloze smartphone die niet onderdoet voor z’n reguliere broertje. Zo heeft de telefoon een goede camera, een snel besturingssysteem en een batterij die lang meegaat. Bovendien is ie een stuk duurzamer en eerlijker. En wel op vier manieren:
1) Weg met conflicten en kinderarbeid
Als je een Fairphone koopt, weet je zeker dat er conflictvrije mineralen in zitten. Het bedrijf traceert van elk component uit welke mijn het komt en verzekert zich ervan dat er aan die mijn geen conflict ten grondslag ligt. Bovendien zet Fairphone zich samen met organisaties als UNICEF, lokale overheden en andere bedrijven in voor kinderarbeidsvrije ketens.
2) Betere arbeidsomstandigheden
Ook in de fabrieken waar de smartphones in elkaar worden gezet stelt Fairphone mensen voorop. Zo werkt het bedrijf samen met fabriekseigenaren aan betere, veilige en gezonde arbeidsomstandigheden. Daarnaast maakt het zich hard voor meer groeimogelijkheden, een leefbaar loon en arbeidsvreugde.
3) Zelf repareren
Bij de meeste smartphones zitten de onderdelen aan elkaar geplakt, waardoor je ‘m lastig uit elkaar kunt halen, laat staan zelf kunt repareren. De Fairphone is modulair: met de bijgeleverde schroevendraaier haal je de telefoon in een handomdraai zelf uit elkaar. Hierdoor kun je kapotte onderdelen zoals het scherm of de batterij – die je bij Fairphone los kunt bestellen – gewoon thuis vervangen als ze toe zijn aan een upgrade. Zo gaat je telefoon een stuk langer mee!
4) Minder e-waste
Elk jaar belanden miljoenen telefoons op stortplaatsen of worden gerecycled op plekken waar de werkomstandigheden allesbehalve veilig zijn. Door consumenten te stimuleren om hun oude Fairphone terug te sturen én door lokale initiatieven op het gebied van inzameling te verbeteren, probeert het bedrijf ook aan het einde van de keten een verschil te maken.
Impact vergroten
De komende jaren zullen voor Fairphone in het teken staan van opschaling en samenwerking. Volgens Bas is dit in een complexe sector zoals de telefonie-industrie namelijk de enige manier om verandering te bewerkstelligen. “Een smartphone bestaat uit tientallen mineralen en zo’n twaalfhonderd onderdelen. Bij de productie van één telefoon zijn hierdoor al snel duizenden fabrieken gemoeid”, legt Bas uit. “Als je binnen een keten of fabriek iets wil veranderen, moet je dus heel wat smartphones maken om genoeg volume van het materiaal in kwestie te kunnen afnemen zodat je ook daadwerkelijk wat te zeggen hebt.”
Samen sta je sterk
Om gezamenlijk verandering te creëren werkt Fairphone dus samen met grote partijen. Bas: “Zo hebben we de handen ineengeslagen met een aantal Duitse autofabrikanten om de ketens van kobalt – een grondstof die je zowel in de batterijen van telefoons als elektrische auto’s terugvindt – kinderarbeidvrij te maken. Daar komt van alles bij kijken, zoals het opzetten van scholen en het creëren van alternatieve inkomstenbronnen voor families. In ons eentje zou dit ons nooit lukken, samen met anderen lukt het wel.”
Iedereen kan iets doen
Volgens Bas hoef je echter geen economische grootmacht te zijn om een verschil te maken. Ook als consument kun je met iedere euro die je uitgeeft stemmen op een nieuw economisch systeem. “Als iedereen een eerlijke smartphone wil, dan worden ze ook gemaakt. De markt volgt wat de consument wil, zo simpel is het. Bovendien stel je door bewust te consumeren bedrijven zoals Fairphone in staat om bestaande industrieën van binnenuit eerlijker en duurzamer te maken.”
Gebruik langer, koop minder
Naast het maken van weloverwogen keuzes heeft Bas voor iedereen die een verschil wil maken nog een ander advies: koop minder, gebruik langer. “Er zijn maar weinig producten die écht beter zijn voor de aarde”, legt Bas uit. “De meeste duurzame alternatieven, waaronder een Fairphone, zijn simpelweg minder slecht dan de reguliere variant. Zodra we creëren, vernietigen we dus tegelijkertijd. Als maatschappij moeten we hierin de juiste balans zien te vinden. Ons ultieme doel is dan ook om een telefoon te maken die niet alleen tien jaar meegaat, maar die consumenten ook daadwerkelijk zolang willen gebruiken.”
Positief consumeren
Met iedere euro die je uitgeeft, kun je stemmen op duurzame en sociale verandering. Daarom maken we samen met MaatschapWij een serie over positief consumeren. De komende tijd zetten we bedrijven in de spotlights die het radicaal anders aanpakken.
In de vorige aflevering gingen we in gesprek met De Koekfabriek over het belang van sociale en inclusieve producten en diensten.
In de volgende aflevering zetten we Ptthee (en hun regeneratieve thee die biodiversiteit herstelt) in de spotlights. Volg ons op Facebook of schrijf je in voor onze nieuwsbrief om niks te missen!